Ông Tập Cận Bình tại lễ bế mạc Hội nghị Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, diễn ra tại Đại lễ đường Nhân dân vào ngày 14 tháng 3 năm 2011, ở Bắc Kinh. Ông Tập đang dùng kỳ họp chính trị sắp diễn ra để trừng trị các đối thủ. (Feng Li/Getty Images)
Ông Tập Cận Bình tại lễ bế mạc Hội nghị Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, diễn ra tại Đại lễ đường Nhân dân vào ngày 14 tháng 3 năm 2011, ở Bắc Kinh. Ông Tập đang dùng kỳ họp chính trị sắp diễn ra để trừng trị các đối thủ. (Feng Li/Getty Images)
Chỉ trong vòng vài ngày sau khi một cuộc họp chính trị quan trọng của ĐCSTQ được tuyên bố diễn ra, 6 quan chức cấp cao liên quan tới phe nhóm chính trị đối lập đã bị trừng phạt và tin tức này được công bố một cách công khai.
Hội nghị toàn thể lần thứ 5 của Ban Chấp hành Trung ương ĐCSTQ khoá 18 có vẻ như là một bước ngoặt dành cho người lãnh đạo chế độ – ông Tập Cận Bình – tiếp tục cài người của mình vào bộ máy của ĐCSTQ giúp ông tăng cường kiểm soát.

Theo thông lệ, phiên họp toàn thể lần thứ 5 của Đại hội ĐCSTQ thường được sử dụng để công bố Kế hoạch 5 năm tiếp theo, một kiểu “thánh vật” của nền kinh tế theo đường lối chủ nghĩa cộng sản. Phiên họp toàn thể năm nay cũng được dự kiến là sẽ bao gồm luôn kế hoạch này, mặc dù phần lớn sẽ tập trung vào việc tăng cường công tác pháp trị, cũng như sẽ quyết định những vấn đề quan trọng về mặt nhân sự.
Lãnh đạo Tập Cận Bình đang gia tăng việc kiểm soát ĐCSTQ trong bối cảnh của phiên họp dựa theo hai cách thức. Cách 1: điều tra và loại bỏ những người trung thành với đảng phái chính trị đã cai trị Trung Quốc trong gần hai thập kỷ trước khi ông lên nắm quyền. Cách 2: cài những người thân tín của mình vào bộ máy chính trị này.
Người ta cũng biết rất rõ, rằng trước đây, từng có một quá trình giống như vậy đã được tiến hành từ cuối năm 2012, khi ông Tập bắt đầu nắm giữ vị trí lãnh đạo của ĐCSTQ. Nhiều quan chức làm việc trong quân đội, bộ máy an ninh, ngành dầu khí quốc doanh, phương tiện truyền thông chính thống và trong nhiều lĩnh vực khác đều đã bị thanh trừng, và những người này đều có mối quan hệ thân thiết với Giang Trạch Dân hoặc những cận thần của Giang.
Giang đã lên nắm giữ quyền lực của ĐCSTQ từ năm 1989. Tuy nhiên, kể từ năm 2002, dù đã chính thức rời khỏi vũ đài chính trị, trong vòng một thập kỷ sau đó, Giang vẫn duy trì được sức ảnh hưởng rất lớn của mình đối với ĐCSTQ, các nhà phân tích cho biết. Làm được điều này, chủ yếu là nhờ vào các cá nhân mà đã được Giang cân nhắc và đề bạt lên nắm giữ những vị trí quan trọng trong Ban Thường vụ Bộ Chính trị.
Cùng với sự thanh trừng những quan chức đã từng thống trị trong lãnh vực quân sự và an ninh, hiện nay công việc loại bỏ dường như chỉ là vấn đề “làm sạch những cặn bã”, như theo một số ấn phẩm bằng tiếng Trung Quốc được xuất bản bên ngoài quốc gia này cho rằng [đang là] loại bỏ các quan chức cấp cao mà không phải thuộc nhóm chóp bu của phe Giang.
Các quan chức đã bị nhắm đến bao gồm: Lý Đông Sinh, người đầu tiên đã bị đem ra xử tội vào ngày 14 tháng 10, cựu lãnh đạo lực lượng cảnh sát bí mật của ĐCSTQ – Phòng 610; tất cả các cựu quan chức hàng đầu trong ngành dầu khí béo bở như Tưởng Khiết Mẫn, Tô Thụ Lâm và Vương Vĩnh Xuân – những người này có mối quan hệ rất mật thiết với cựu chiến lược gia an ninh Chu Vĩnh Khang, và đều đã bị nhận án tù rất nặng lần lượt là 13 đến 20 năm; Lý Xuân Thành  – nguyên cán bộ an ninh và là Phó bí thư Đảng ủy tỉnhTứ Xuyên, nơi mà Chu Vĩnh Khang đã từng là bí thư Đảng ủy vào đầu những năm 2000, Lý Xuân Thành  đã bị kết án tù 16 năm;  một cựu thư ký của Chu Vĩnh Khang tên là Quách Vĩnh Tường đã bị kết án tù 20 năm; và gần đây nhất, một thuộc hạ thân tín khác của Chu Vĩnh Khang là Ký Văn Lâm cũng đã bị đem ra xét xử.
Trong khi những sự việc khác liên quan đến việc thay đổi nhân sự rất ít được biết đến xung quanh phiên họp toàn thể lần thứ 5 này, thì điểm nhấn của hội nghị thường là một diễn đàn để thảo luận về việc cải tổ nhân sự với quy mô rất lớn.
Giới quan sát nhận định rằng có thể tướng Lưu Nguyên sẽ được thăng chức. Ông Lưu, giống như Tập Cận Bình, được gọi là một “thái tử Đảng”, vì là con trai của một nhà lão thành cách mạng. Ông Lưu cũng là người đã hết lòng ủng hộ chiến dịch chống tham nhũng trong quân đội của ông Tập, và được cho là đã cung cấp một số thông tin tình báo nhằm loại bỏ trung tướng Cốc Tuấn Sơn – cựu Phó chủ nhiệm Tổng cục hậu cần Quân đội, và là thuộc hạ thân tín của Từ Tài Hậu – một trong hai Phó chủ tịch Quân ủy Trung ương đã bị thanh trừng.
Phương tiện truyền thông Trung Quốc báo cáo rằng kể từ khi ông Tập Cận Bình lên nắm quyền lực, đã có khoảng 100 quan chức cấp cao đã bị sa thải – hầu hết trong số đó ít nhất thì cũng có chức vụ tương đương với một thống đốc bang ở Hoa Kỳ.
Ông Trương Tán Ninh, một giáo sư dạy khoa luật của Đại học Đông Nam tại Nam Kinh, Trung Quốc, cho biết trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại với thời báo Đại Kỷ Nguyên rằng, các bản án nghiêm khắc dành cho các quan chức này “thực sự là một đòn ác liệt” của Tập Cận Bình nhắm vào cơ cấu chính trị tổng thể được xây dựng bởi cựu lãnh đạo Giang Trạch Dân và những người thuộc phe cánh của Giang.
Giáo sư Trương đã đề cập đến loạt thông tin gần đây đã bị rò rỉ và được mã hóa trên báo chí Trung Quốc dường như cũng đang cố ý chế giễu Giang Trạch Dân, và gợi ý rằng có rất nhiều khả năng Giang sẽ là mục tiêu cuối cùng trong cuộc thanh trừng của Tập Cận Bình. “Tội ác chống lại loài người của Giang đã khiến cho người ta phải kinh hoàng”, ông nói. “Và dòng tộc của Giang thì tham nhũng nhất ở Trung Quốc”.
Bài viết này có sự đóng góp của phóng viên Rona Rui và Jenny Li.