(Quốc tế) - Tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc cuối tháng 9/2015, Tập Cận Bình hứa chi 2 tỉ USD hỗ trợ các chương trình phát triển; 3 tỉ USD cho các vấn đề liên quan hiệu ứng nhà kính; chưa kể những chương trình huấn luyện cho 500.000 chuyên gia trong 5 năm tới. Không phải mới nhưng chưa bao giờ Bắc Kinh vung tiền xả láng như vậy. “Quyền lực mềm”, với Trung Quốc là trò mua danh ba vạn…
Mạnh tay chi
Vượt qua Australia, Trung Quốc đã trở thành nhà viện trợ nhiều nhất cho Fiji. Tháng 3/2015, Viện nghiên cứu Lowy (Australia) cho biết, Trung Quốc chi gần 1,5 tỉ USD cho khu vực Thái Bình Dương nói chung kể từ năm 2006, hơn Pháp hoặc EU và gần bằng mức viện trợ của những đối tác Thái Bình Dương truyền thống như Nhật và New Zealand. Tại một hội nghị thượng đỉnh năm 2013 ở Quảng Châu, Trung Quốc còn hứa giảm thuế nhập khẩu cho các đảo quốc Nam Thái Bình Dương đồng thời cho vay 1 tỉ USD.
Tháng 11/2014, Tập Cận Bình kinh lý Fiji và từ đó viện trợ cho đảo quốc này, tương tự khu vực Thái Bình Dương, tăng dần. Chẳng tử tế gì. Như châu Phi, “viện trợ” để dễ tiếp cận khai thác tài nguyên là mục đích của Bắc Kinh: mỏ nikel Ramu 1,6 tỉ USD tại Papua New Guinea hiện trở thành hoạt động khai thác tài nguyên lớn nhất của Trung Quốc tại Thái Bình Dương. Zhongrun International là cổ đông chính tại mỏ vàng Vatukoula (Fiji); trong khi đó, Xinfa Aurum là nhà khai thác bauxite tại đảo Vanua Levu (Fiji)…
Quảng bá hình ảnh bằng con đường văn hóa
Không chỉ Thái Bình Dương, Trung Quốc tiếp tục đi sâu vào Nam Mỹ. Ecuador là một ví dụ. Sâu trong rừng rậm Amazon, dưới chân ngọn Andes, gần 1.000 công nhân Trung Quốc đang xây một con đập khổng lồ và một đường hầm dài hơn 30km. Dự án 2,2 tỉ USD này sẽ lấy nước sông đổ vào 8 turbine được thiết kế có thể thắp sáng cho hơn 1/3 Ecuador.
Khắp quốc gia này, nơi nào cũng thấy dấu chân Trung Quốc, từ làng mạc đến thành thị, từ cầu đường, bệnh viện đến thậm chí camera an ninh tại quần đảo Galápagos cách bờ biển Ecuador hơn 900km. Hệ thống ngân hàng nhà nước Trung Quốc đã cho Ecuador vay, tính đến giữa năm 2015, gần 11 tỉ USD… Việc “mua gọn” Ecuador có phần thuận lợi về mặt chính trị, xét về ảnh hưởng đối với Mỹ: Bố của Tổng thống đương nhiệm Rafael Correa là người từng bị Mỹ nhốt tù tội buôn lậu ma túy và sau đó tự sát.
“Lạt mềm buộc chặt”
Như chuyên gia nghiên cứu Trung Quốc David Shambaugh viết trên Foreign Affairs (số tháng 7 và 8/2015), Bắc Kinh đã tung ra những “lạt mềm buộc chặt” bằng các định chế đề xuất chẳng hạn Ngân hàng Phát triển Mới (Trung Quốc, Brazil, Nga, Ấn Độ và Nam Phi); Ngân hàng Đầu tư Hạ tầng châu Á và Khu vực mậu dịch tự do Châu Á – Thái Bình Dương. Trong thực tế, Trung Quốc chi rất mạnh tay: 50 tỉ USD cho Ngân hàng Đầu tư Hạ tầng châu Á; 41 tỉ USD cho Ngân hàng Phát triển Mới; 40 tỉ USD cho Vành đai kinh tế con đường tơ lụa; 25 tỉ USD cho Con đường tơ lụa hàng hải… Đó là chưa kể cam kết đầu tư 1,25 ngàn tỉ USD khắp thế giới từ nay đến năm 2025.
Đây là những khoản chi chưa có tiền lệ. Thậm chí thời Chiến tranh lạnh, Mỹ và Liên Xô cũng chưa xài mạnh đến mức này. Những cam kết gần đây của Trung Quốc cho thấy họ có thể chi tổng cộng 1,41 ngàn tỉ USD – một số tiền khổng lồ so với tổng chi phí Kế hoạch Marshall chỉ 103 tỉ USD theo thời giá hiện nay. Ngoài ra, Bắc Kinh còn xả láng cho những chương trình đánh bóng quốc gia, về truyền thông, giáo dục, nghệ thuật, thể thao…
Không ai biết chính xác Trung Quốc chi bao nhiêu cho những chương trình tuyên truyền ngoài luồng nhưng giới phân tích cho rằng ngân sách này ngốn đến 10 tỉ USD/năm (trong khi đó, Bộ Ngoại giao Mỹ chỉ chi 666 triệu USD cho ngân sách “ngoại giao công chúng” trong năm tài khóa 2014).
Cơ quan đầu não cho chiến dịch đánh bóng Trung Quốc là Cục Thông tin hội đồng nhà nước (“Quốc vụ viện tân văn biện công thất”; SCIO). Mỗi tháng 12, SCIO tổ chức hội nghị thường niên để hoạch định kế hoạch tuyên truyền cho năm tới. SCIO hướng dẫn và chỉ thị gần như mọi công tác liên quan truyền thông, từ báo chí đến điện ảnh, với mục tiêu nhắm vào Đài Loan, Hongkong, cộng đồng người Hoa hải ngoại đến du khách và doanh nhân nước ngoài. Chi tiết “đánh đấm” cụ thể được các cơ quan thông tấn phụ trách, chẳng hạn Tân Hoa Xã, nơi sử dụng 3.000 nhà báo với 400 người trong số đó nằm tại 170 văn phòng nước ngoài.
Cùng tác chiến với Tân Hoa Xã là Đài Truyền hình Trung ương nhà nước (CCTV), nơi mà từ năm 2000 đã thành lập CCTV International phát bằng 6 thứ tiếng. Năm 2012, CCTV mở văn phòng sản xuất tin tức tại Nairobi (Kenya) và Washington DC. Ngoài ra, còn có Đài Phát thanh China Radio International, với 27 văn phòng hải ngoại, phát 392 giờ tin tức mỗi ngày bằng 38 thứ tiếng. Những công cụ này là vũ khí để Trung Quốc đối trọng với các hãng tin phương Tây trong cuộc chiến tuyên truyền, không chỉ tô vẽ cho Trung Quốc mà còn lấp liếm những vấn đề liên quan chủ quyền biển đảo tại Biển Đông.
Một loại vũ khí nữa là giáo dục. Hiện có khoảng 300.000 sinh viên nước ngoài học tại Trung Quốc (chủ yếu là ngôn ngữ). Mỗi năm, Hội đồng học bổng Trung Quốc đưa ra khoảng 20.000 học bổng cho sinh viên nước ngoài. Các cơ quan cấp bộ Trung Quốc cũng tổ chức khóa học cho giới chức ngoại giao và sĩ quan quân đội cho các nước đang phát triển…
Trên một mặt trận khác, Bắc Kinh quảng bá mạnh văn hóa thông qua thể thao, nghệ thuật, hội họa, âm nhạc, điện ảnh, văn chương và kiến trúc. Họ thường xuyên tổ chức các cuộc triển lãm nghệ thuật phong kiến tại phương Tây. Năm 2012, sự kiện Mạc Ngôn được trao Nobel Văn chương và Vương Chu giành giải kiến trúc danh giá Pritzker đã được báo chí Trung Quốc tô đậm.
Trung Quốc cũng bắt đầu làm mạnh cái gọi là “ngoại giao chủ nhà”, bằng cách tổ chức các chương trình hội thảo chính phủ lẫn phi chính phủ. Chưa kể những hội thảo quy mô quốc tế chẳng hạn Diễn đàn Bác Ngao; Diễn đàn phát triển Trung Quốc; Diễn đàn Bắc Kinh; Diễn đàn hòa bình thế giới của Đại học Thanh Hoa; Diễn đàn thế giới về nghiên cứu Trung Quốc; Hội nghị thượng đỉnh các tổ chức nghiên cứu toàn cầu…
Cơ quan quốc tế vụ của Đảng Cộng sản Trung Quốc còn tổ chức hội thảo thường niên “Đảng và đối thoại thế giới” trong đó giới chính trị gia nước ngoài được mời dự với tiền vé và ăn ở được đài thọ hoàn toàn. Học viện ngoại giao nhân dân Trung Quốc, thuộc Bộ Ngoại giao nước này, cũng tổ chức các chương trình tương tự, để tạo quan hệ với những gương mặt ngoại giao thế giới đang lên. Còn nữa, Viện chiến lược quốc tế và Tổ chức nghiên cứu chiến lược quốc tế, liên quan đến quân đội và tình báo, cũng thường xuyên mời các chuyên gia an ninh nước ngoài, để thu thập ý kiến và cùng lúc “giải thích” chiến lược của Trung Quốc.
Vai trò các tổ chức nghiên cứu độc lập (think tank) cũng được phát huy. Phải kể đến là Viện Nghiên cứu quan hệ quốc tế đương đại, Viện Nghiên cứu quốc tế, Viện Nghiên cứu quốc tế Thượng Hải, Viện Khoa học xã hội và Viện Khoa học xã hội Thượng Hải. Năm 2009, một số nhà tài trợ tư đã thành lập Viện Charhar, đặc trách việc cải thiện và nâng cao hình ảnh Trung Quốc ở nước ngoài. Tổng quát, Bắc Kinh đang chi hàng tỉ đôla cho những nỗ lực toàn diện nhằm cho thế giới thấy một Trung Quốc “phát triển bình thường”.
Bán danh ba đồng
Trong thực tế, hình ảnh Trung Quốc trước mắt thế giới ngày càng xói lở. Giữa năm 2014, một cuộc thăm dò toàn cầu do BBC thực hiện, cho thấy, nhiều nơi trên thế giới nhìn Trung Quốc bằng cặp mắt tiêu cực. Tại Hàn Quốc, chỉ 32% ý kiến thích Trung Quốc; tỷ lệ trên tại Nhật là 3%; tại Đức là 10%…
Nhìn chung, từ năm 2005 đến thời điểm khảo sát, cái nhìn tích cực về Trung Quốc giảm 14 điểm phần trăm (percentage point) và có đến 49% ý kiến không thích Trung Quốc tính toàn cầu. Cuộc khảo sát 2013 của Trung tâm nghiên cứu Pew cho thấy ảnh hưởng quyền lực mềm Trung Quốc cũng giảm tại châu Phi và Mỹ Latin – khu vực mà Trung Quốc đầu tư cực mạnh.
Tại sao có sự không kết nối giữa những khoản tiền khổng lồ “mua danh ba vạn” với hình ảnh méo mó của Trung Quốc? Nói như David Shambaugh, Chính phủ Trung Quốc tiếp cận chính sách ngoại giao công chúng theo cùng cách như họ xây hỏa xa cao tốc hoặc hạ tầng nói chung: Đầu tư vô tội vạ và ngồi nhìn nó phát triển! Điều mà Trung Quốc không hiểu là dù có một nền văn hóa đẳng cấp thế giới, nghệ thuật ẩm thực đáng nể và nguồn vốn nhân lực dư dả, dù phát triển kinh tế tăng liên tục trong vài thập niên, nhưng Trung Quốc vẫn không phát triển con người! “Quyền lực mềm” không thể được mua. Nó phải được thu thập. Và nó phải nhất quán với chính sách đối ngoại. Sự đánh mất đồng minh khu vực đã cho thấy tiền không phải luôn giải quyết được mọi chuyện.
Ví dụ trường hợp Philippines. Có lúc tưởng chừng Trung Quốc đã “mua” được Philippines. Thời Tổng thống Gloria Macapagal Arroyo, Trung Quốc từng dứ ra đĩa mồi 2,8 tỉ USD (chưa kể 330 triệu USD cung cấp hệ thống băng thông rộng kết nối 25.000 văn phòng chính quyền). Năm 2005 là thời điểm quan hệ Manila – Bắc Kinh ở đỉnh cao. Đó là lúc bản ghi nhớ hợp tác hàng hải JMSU (ký năm 2004) bắt đầu có hiệu lực. JMSU là thỏa ước giữa Philippines, Việt Nam và Trung Quốc về việc thăm dò một khu vực 142.886km2 phía tây Palawan nằm hoàn toàn trong chủ quyền Philippines.
Dư luận Philippines phản ứng gay gắt, cho rằng Arroyo bán đứng đất nước. Quốc hội Philippines tin rằng đây là một điều kiện mà Bắc Kinh đặt ra để đổi lấy khoản vay 2,8 tỉ USD… Tuy nhiên, khi đang trong một quan hệ mà Arroyo từng nói rằng “bắt đầu bước sang thời hoàng kim” vào thời điểm tiếp Hồ Cẩm Đào trong chuyến công du Manila tháng 4/2005, Trung Quốc lại gây ra liên tiếp va chạm từ các vụ xâm nhập đánh cá. Cuối cùng, thái độ Trung Quốc khiến thay đổi diện mạo chính trị Philippines, với cuộc thắng cử của Benigno Aquino vào tháng 5/2010, đưa Manila chuyển hẳn sang trục Mỹ.
(Theo Năng Lượng Mới)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét